مسائل کلیدی در حسابداری شرکت های بازرگانی

تعریف شرکت های بازرگانی

شرکت بازرگانی به شرکتی گفته می شود که کالایی را بدون آنکه در تولید آن نقشی داشته باشد خریده و یا از کشوری وارد کرده و بدون ایجاد هیچ تغییری آن را روانه بازار و به فروش برساند.

 فرآیند تجارت عمده فروشان و حتی خرده فروشان نوعی فعالیت بازرگانی محسوب شده و نیازمند حسابداری بازرگانی و فهم اصول آن است.

 خرید و فروش کالا درشرکت های بازرگانی به صورت خرید نسیه ، فروش نقدی و فروش نسیه امکان پذیر است که در بخش تخفیفات معمولا شرکت ها برای بدست آوردن سود بیشتر، فروش اعتباری را در اولویت قرار می دهند.

معمولا این نوع فروش ها دارای مزایایی برای هر دو طرف است دراین حالت خریدار نقدینگی خود را ذخیره نموده و فروشنده نیز زودتر حسابهای دریافتنی خود را نقد می نماید.

این تخفیفات شامل تخفیف تجاری ، تخفیف نقدی ، تخفیف توافقی و برگشت از فروش و تخفیفات می شود.

حسابداری بازرگانی

 با توجه به تعریفی که از شرکت های بازرگانی و فعالیت های آنها گفته شد، حسابداری این شرکت ها رویه خاصی داشته و بسیار اهمیت دارد.

دو نوع از سیستم های ثبت در حسابداری بازرگانی:

سیستم ادواری

در این سیستم ثبتی، موجودی و بهای کالا در طی دوره ای در دفاتر و حساب ها ثبت نمی گردد و در طول آن دوره مالی، گردشی ندارد.

در پایان سال و با شمارش میزان کالا و بهای آن یعنی بر اساس روش گردش بهای تمام شده، به عنوان موجودی پایان دوره آن سال و موجودی ابتدای دوره سال جدید در دفاتر و ترازنامه ثبت می شود.

سیستم دائمی

در این سیستم هر پروسه خرید و فروش کالا، حساب موجودی کالا، بدهکار و بستانکار می شود و مقدار و بهای آن ثبت می گردد.

بدین ترتیب که اگر موجودی کالا افزایش پیدا کند، برای مثل خریدی انجام شود یا برگشت از فروشی صورت گرفته باشد و یا موجودی کالا بصورت فروش یا برگشت از خرید کاهش یابد در حساب ثبت می شود.

از این رو در هر زمان می توان میزان موجودی کالای شرکت را به صورت دقیق از دفاتر حسابداری شرکت استخراج کرد.

در یک سیستم حسابداری بازرگانی اطلاعات زیر باید مشهود و در دسترس باشد:

قیمت تمام شده کالای خریداری شده

میزان موجودی کالا

میزان فروش

قیمت تمام شده کالای فروش رفته

در هر مرحله از پروسه حسابداری بازرگانی، نکاتی وجود دارد که توجه و دقت به آنها از وظایف یک حسابدار با تجربه است.

مراحل مهم حسابداری بازرگانی و نکاتی که در هر مرحله باید به آنها توجه کرد به شرح زیر می باشد:

خرید کالا در حسابداری بازرگانی

در عملیات حسابداری بازرگانی به هنگام خرید کالا باید به این نکته توجه کرد که ممکن است فروشنده تخفیفاتی را به شرکت بدهد.

 این تخفیفات چهار نوع اند و هر یک باید به طرز خاصی در دفاتر حسابداری شرکت بازرگانی ثبت شوند:

تخفیف تجاری

 این نوع تخفیف، تخفیفی است که معمولا هنگام خرید به صورت عمده به شرکت خریدار داده می شود و یا در زمان های خاصی از سال به عنوان مثال فروش ویژه بهاره و... ، فروشنده درصدی تخفیف برای کالای خریداری شده توسط شرکت در نظر می گیرد.

تخفیف تجاری در جایی ثبت نمی شود و به عبارتی در عملیات حسابداری بازرگانی مربوط به ثبت خرید کالای با تخفیف تجاری، تنها مبلغ خرید خالص ثبت می شود.

تخفیف توافقی

این نوع تخفیف که در واقع آن را به نوعی باید چانه زدن نام نهاد، توافقی است که در قیمت خرید و فروش بین خریدار و فروشنده کالا صورت می گیرد.

تخفیف توافقی نیز مانند تخفیف تجاری پیش از قطعی شدن معامله انجام می پذیرد، در دفاتر حسابداری ثبت نمی شود و این دو نوع تخفیف معمولا در زیر فاکتور قید می شوند.

تخفیف نقدی

به هنگام خرید گاهی فروشنده تخفیفی را بدین صورت تعیین می کند که اگر مبلغ خرید کالا زودتر از تاریخی که تعیین شده پرداخت شود تخفیفی را برای آن در نظر بگیرد، به این نوع تخفیف که به نوعی به عنوان تشویق به خریدار داده می شود، تخفیف نقدی گفته می شود.

این نوع تخفیف مانند اینکه  در زمان خرید هنوز مشخص نیست که تخفیف تعلق خواهد گرفت یا نه، مبلغ خرید بدون تخفیف بدهکار و مبلغ پرداختی بستانکار ثبت می شود اما هنگامی که پرداختی زودتر از موعد مقرر صورت گرفت، مبلغ تخفیف در آن لحاظ می شود.

تخفیف به علت عیب و نقص

گاهی خریدار به دلیل نامرغوب بودن جنس خریداری شده و یا عدم مطابقت آن با نمونه ارائه شده اولیه، بخشی از جنس خریداری شده را به فروشنده عودت داده و یا بابت مشکل داشتن آن از فروشنده تخفیف می گیرد، در هر دو صورت مبلغ برگشت داده شده یا تخفیف بایستی به صورت برگشت از خرید و تخفیف ثبت شود.

فروش کالا در حسابداری بازرگانی

هنگام فروش کالا در روش ثبت ادواری در صورت فروش به صورت نسیه، حساب هایی که دریافت خواهند شد بدهکار و در صورت فروش نقدی، حساب صندوق بدهکار می شود و حساب فروش بستانکار است.

در صورت برگشت کالای به فروش رفته، مبلغ برگشت از فروش و همچنین تخفیفات داده شده بدهکار و مبالغ دریافتنی بستانکار می شوند.

چنانچه هنگام فروش از بابت نامرغوب بودن کالا مبلغی به صورت تخفیف کسر شود، نحوه ثبت آن همانند برگشت کالا می باشد.

همچنین در صورتی که هنگام فروش نسیه به خریدار، قول تخفیف در مبلغ کالای فروش رفته در صورت پرداخت زودتر از تاریخ تعیین شده داده شود و خریدار آن را زودتر از موعد مقرر پرداخت نماید و از این بابت تخفیف بگیرد، در دفاتر حسابداری شرکت، تخفیف نقدی فروش بدهکار و مبالغ دریافت شده بستانکار ثبت خواهند شد.

سود و زیان در حسابداری بازرگانی

سود و زیان هر شرکتی بیانگر نتایج عملیات آن شرکت در طی یک دوره مالی است.

جهت سنجش نتایج عملیات یک شرکت بایستی درآمدها و هزینه های یک دوره در مقابل هم قرار گیرند.

در حسابداری بازرگانی، گزارشی را که در آن درآمدها و هزینه های یک دوره شرکتی مقابل هم قرار بگیرند صورت سود و زیان آن شرکت می نامند.

صورت سود و زیان شرکت های بازرگانی باید حاوی اطلاعات زیر باشد:

فروش خالص

مبلغ تمام شده کالای به فروش رسیده

سود یا زیان ناخالص

هزینه های عملیاتی

سود یا زیان خالص

در حسابداری بازرگانی برای بدست آوردن فروش خالص می بایست مانده حساب فروش در دفاتر حسابداری منهای مانده تخفیفات نقدی و سایر تخفیفات فروش و برگشت از فروش شود.

برای محاسبه مبلغ تمام شده کالای به فروش رسیده بایستی موجودی کالای ابتدای دوره و خرید خالص در طی دوره، یعنی خرید منهای برگشت از خرید و تخفیفات نقدی و سایر تخفیفات آن و هزینه های مربوط به حمل کالا را جمع کرده و موجودی کالا در انتهای دوره را از آن کسر کرد.

فروش خالص منهای مبلغ تمام شده کالای به فروش رسیده، سود یا زیان ناخالص را مشخص می کند.

در صورت کسر هزینه های عملیاتی مانند هزینه های مربوط به فروش و هزینه های اداری از سود یا زیان ناخالص، سود یا زیان خالص حاصل خواهد شد.

ترازنامه در حسابداری بازرگانی

ترازنامه صورت وضعیتی است که با ارائه گزارشی از سرمایه، دارایی ها و بدهی های شرکت بازرگانی در یک زمان، اطلاعات مربوط به منابع و تعهدات اقتصادی و حقوق مالی صاحب سرمایه را مشخص می نماید.

در واقع ترازنامه شکل گسترش داده شده معادله اساسی حسابداری، یعنی سرمایه + بدهی = دارایی است.

از آنجایی که ترازنامه به نوعی معرف وضعیت مالی شرکت بازرگانی در مقطع زمانی مشخصی است، آن را با نام صورت وضعیت مالی هم می شناسند.

در ترازنامه معمولا دارایی ها به ترتیب سرعت آنها در تبدیل شدن به وجوه نقد و بدهی ها بر طبق زمان معین شده طبقه بندی و گزارش می شوند.

در ترازنامه هر یک از طبقات نام برده به صورت زیر گزارش می شود:

دارایی های جاری

دارایی های جاری در سیستم حسابداری بازرگانی عبارت است از نقدینگی شرکت و سایر دارایی هایی که انتظار می رود در طی یک سال به وجه نقد تبدیل خواهند شد، به فروش خواهند رفت یا مصرف خواهد شد.

انواع دارایی های جاری عموما، نزول نقدینگی در صورت وضعیت مالی یا همان ترازنامه طبقه بندی می شوند.

مانند: موجودی نقد شرکت، موجودی کالای شرکت، سرمایه گذاری های کوتاه مدت شرکت.

دارایی های غیرجاری

دارایی های غیرجاری یا به عبارتی دارایی های بلند مدت به آن دسته از دارایی ها گفته می شود که هدف شرکت، نگهداری و بکارگیری آن ها در سال های طولانی است، دارایی های غیرجاری  یا همان بلند مدت را دارایی های ثابت نیز می نامند.

دارایی های غیرجاری خود به سه لایه طبقه بندی می شوند، دارایی های غیرجاری که به ترتیب غیرجاری تر بودن و طولانی تر بودن عمرشان گزارش میشوند.

مانند زمین، ساختمان، ماشین آلات، اثاثیه، وسایل نقلیه و…

 دارایی های غیر جاری نامشهود مانند سرقفلی، حق الامتیازها.

و دارایی های غیرجاری که برای کسب سود و بهره خریداری شده اند، مانند خرید اوراق قرضه سایر شرکت ها، مشروط بر اینکه برای فروش در یک سال آتی تهیه نشده باشند.

بدهی های جاری

بدهی های جاری در حسابداری بازرگانی به آن دسته از تعهدات شرکت گفته می شود که پیش بینی می شود حداکثر طی یک سال از محل دارایی های جاری شرکت و یا ایجاد بدهی جاری دیگری باز پرداخت یا تسویه شوند.

بدهی های جاری معمولا به ترتیبی که پیش بینی می شود  تسویه شوند در ترازنامه طبقه بندی خواهند شد.

مانند حساب های قابل پرداخت و مالیات قابل پرداخت.

بدهی های بلند مدت

بدهی های بلند مدت در حسابداری بازرگانی به آن دسته از تعهداتی شامل می شود که پیش بینی می شود شرکت نتواند طی یک سال از محل دارایی های جاری خود و یا ایجاد بدهی های جاری دیگری آنها را بازپرداخت و یا تسویه نماید.

مانند اوراق مشارکت قابل پرداخت و اسناد قابل پرداخت بلند مدت.

انواع شرکت های بازرگانی

هر حسابدار که در شرکت یا واحد بازرگانی فعالیت می کند مالکیت آن شرکت یا واحد بازرگانی می تواند حقیقی که همان شخص یا اشخاص و یا حقوقی باشد.

منظور از حقوقی این است که دو یا چند نفر با طی یک سری مراحل قانونی جهت همکاری و مشارکت خود، موجودیت جدیدی به نام شرکت ایجاد کرده و تحت آن فعالیت می کنند.

یک حسابدار کاربلد جهت حفظ حقوق طرف های شرکت، باید با انواع و حدود اختیارات و وظایف شرکت ها آشنایی داشته باشد و از مباحثی مانند اینکه چگونگی افزایش سرمایه و انحلال شرکت ها آگاهی داشته باشد.

مطابق با قانون تجارت انواع شرکت های بازرگانی را نام می بریم:

 1-  شرکت سهامی

شرکت سهامی، شرکتی می باشد که سرمایه آن شرکت به سهام تقسیم و مسئولیت هر یک از سهامداران محدود به مبلغ اسمی سهام آنها است و حداقل تعداد شرکا در شرکت سهامی سه نفر می باشد.

 2-  شرکت مختلط سهامی

شرکت مختلط سهامی شرکتی است که بین چند شریک سهامی و یک یا چند شریک تضامنی جهت انجام امور تجاری تشکیل شده باشد.

  3-  شرکت تضامنی

شرکت تضامنی را شرکتی گویند که برای انجام امور بازرگانی و تجارت بین دو یا تعدادی از افراد با مسئولیت تضامنی ایجاد می شود.

در این شرکت ها اگر دارایی شرکت برای پرداخت بدهی ها کافی نباشد هر کدام از شرکا مسئولیت پرداخت بدهی های شرکت را بر عهده خواهند داشت.

 4-  شرکت مختلط غیر سهامی

این نوع از شرکت های بازرگانی شرکت هایی هستند که برای انجام امور تجاری و بازرگانی بین یک یا چند شریک تضامنی و یک یا چند شریک با مسئولیت محدود، بدون تقسیم سهام، ایجاد شده اند.

 5- شرکت با مسئولیت محدود

این نوع از شرکت های بازرگانی شرکتی است که میان دو یا چند نفر جهت انجام امور بازرگانی تشکیل شده و هر کدام از شرکا بدون اینکه سرمایه به قطعات سهام قسمت شده باشد تنها تا میزان سرمایه خویش مسئول تعهدات و بدهی های شرکت است.

6-  شرکت تعاونی تولید و مصرف

شرکت تعاونی تولید، شرکتی می باشد که بین عده ای تشکیل می شود و هر یک از شرکا مشاغل شان را جهت تولید و فروش اجناس به کار می برند.

شرکت تعاونی مصرف، شرکتی می باشد که هدف از تشکیل آن، فروش اجناس اعم از اینکه این اجناس را شرکا تولید کرده یا خریده باشند و تقسیم سود و زیان بین شرکا به نسبت خریدشان  یعنی خرید بیشتر سود و زیان بیشتر می باشد.

  7-  شرکت نسبی

شرکت نسبی همانطور که از اسمش پیداست شرکتی است که بین دو یا چند نفر تشکیل می شود و مسئولیت هر کدام به نسبت سرمایه ای است که در شرکت گذاشتند.